Behandelfase Eerste Kamer: subsidiariteitstoets.

nationaal

Op 12 juli 2022 is het subsidiariteitsbezwaar (36.104, C) als hamerstuk afgedaan en op 13 juli 2022 verzonden aan het Europees Parlement.

Europees

Een grote meerderheid van de lidstaten sprak zich tijdens de Raad Algemene Zaken van 27 juni 2023 uit tegen een aantal elementen van de Europese Kiesakte. Vanwege deze bezwaren achtten veel lidstaten de inwerkingtreding van een nieuwe Kiesakte voor de Europese verkiezingen van 2024 niet haalbaar.

volledige titel

Wetgevingsresolutie van het Europees Parlement van 3 mei 2022 over het voorstel voor een verordening van de Raad betreffende de verkiezing van de leden van het Europees Parlement door middel van rechtstreekse algemene verkiezingen, tot intrekking van Besluit 76/787/EGKS, EEG, Euratom van de Raad en de aan dit besluit gehechte Akte betreffende de verkiezing van de leden van het Europees Parlement door middel van rechtstreekse algemene verkiezingen

document Europese Commissie

P9_TA(2022)0129, d.d. 3 mei 2022

commissies Eerste Kamer

beleidsterreinen

Op 12 juli 2022 is het subsidiariteitsbezwaar (36.104, C) als hamerstuk afgedaan en op 13 juli 2022 verzonden aan het Europees Parlement.

Op 5 juli 2022 besloot de commissie BiZa/AZ het voorstel van het Europees Parlement in behandeling te nemen en een conceptbrief met een subsidiariteitsbezwaar ter vaststelling door te geleiden naar de plenaire vergadering van 12 juli 2022. Deze zal eerst ter vaststelling door de commissie in de commissievergadering in de ochtend van 12 juli 2022 worden geagendeerd.

Op 15 juni 2023 leverden de leden van de commissie EUZA inbreng voor een schriftelijk overleg over bijeenkomsten van de Raad Algemene Zaken van 21-22 juni en van 27 juni 2023, waar de Kiesakte ook op de agenda staat. Op 21 juni 2023 stuurde de minister van Buitenlandse Zaken een antwoord. Dit staat geagendeerd voor het commissiedebat Raad Algemene Zaken op 5 juli 2023.

Op 26 april 2023 vond een Interparlementaire commissiebijeenkomst (ICM) over de hervorming van de Europese Kieswet plaats (21.501-02, 2651).

Op 9 januari 2023 informeerde de minister van BZK de Kamer per brief over de stand van zaken rondom het dossier verkiezingen. Hierin lichtte zij de voortgang van de onderhandelingen over de Europese Kiesakte toe. De minister gaf aan dat meerdere lidstaten bezwaren hebben ten aanzien van verschillende elementen uit het voorstel (35.165, 52).

Tijdens het schriftelijk overleg over de geannoteerde agenda van de Raad Algemene Zaken van 18 november 2022 stelden de leden van de commissie EUZA vragen over het voorstel. Deze werden op 16 november 2022 door de minister van Buitenlandse Zaken beantwoord en op 25 november 2022 werd een verslag van een schriftelijk overleg vastgesteld (21.501-02, 2541).

Op 13 oktober 2022 leverden de leden van de commissie EUZA naar aanleiding van bijeenkomsten van de Raad Algemene Zaken inbreng voor een schriftelijk overleg over onder andere het voorstel voor een Europese Kiesakte. Op 17 oktober 2022 stuurde de minister van Buitenlandse Zaken een antwoord en op 28 oktober werd een verslag van een schriftelijk overleg vastgesteld (21.501-02, 2533).

Op 20 september 2022 stelden leden van de commissie BiZa vragen aan de ministers van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Buitenlandse Zaken. De minister van BZK stuurde op 17 oktober 2022 mede namens de minister van BuZa een antwoordbrief.

Naar aanleiding van de bijeenkomsten van de Raad Algemene Zaken op 21 juni 2022 en 15 juli 2022 stelden de leden van de commissie EUZA onder andere vragen over het voorstel voor een Europese Kiesakte. Op 15 juli 2022 stuurde de minister van Buitenlandse Zaken een antwoord en op 26 juli 2022 werd het verslag van een schriftelijk overleg vastgesteld (21.501-02, 2517).

Op 5 juli 2022 heeft de Tweede Kamer de motie-Leijten c.s. (36.104, 5) en de motie-Strolenberg c.s. (36.104, 6) aangenomen en een subsidiariteitsbezwaar ingediend over de EU-Kiesakte.

Op 1 juli 2022 stelden leden van de commissie BiZa vragen over de gele kaart-procedure. De minister van BZK stuurde op 5 juli een antwoord.

Op 30 juni 2022 vond er een tweeminutendebat plaats in de Tweede Kamer over de EU-Kiesakte. Tijdens dit debat zijn verschillende moties ingediend.

Op 21 juni 2022 heeft de commissie BiZa een commissiedebat gehouden over het parlementaire voorbehoud op de EU-Kiesakte. Tijdens het debat zijn informatie-afspraken gemaakt waardoor het parlementaire voorbehoud op de Kiesakte formeel werd beëindigd (36.104, 3).

Op 19 mei 2022 besloot de commissie BiZa van de Tweede Kamer een behandelvoorbehoud te plaatsen op het EP-voorstel en het kabinet te verzoeken om geen onomkeerbare stappen te zetten tot er overleg is geweest met de Tweede Kamer. Ook besloot de commissie om een commissiedebat te voeren zodra de kabinetsappreciatie binnen was gekomen.

Op 17 juni 2022 stuurde de minister van BZK een kabinetsappreciatie (36.104, A) over de resolutie van het Europees Parlement. De minister geeft aan dat het kabinet het streven van het Europees Parlement om actief bij te dragen aan het vergroten van de democratische legitimiteit van de EU via het initiatiefsvoorstel steunt. Echter roept een aantal van de voorstellen in het initiatiefsvoorstel vragen op over principiële uitgangspunten.

Het kabinet is positief over de bevoegdheid van het voorstel. Artikel 223 VWEU schrijft dat op Europees niveau bepalingen kunnen worden vastgesteld voor de verkiezingen van het Europees Parlement die eenvorming zijn voor alle lidstaten of gebaseerd zijn op beginselen die alle lidstaten gemeen hebben. Volgens het kabinet biedt dit artikel daarmee ook ruimte voor het instellen van een EU-breed kiesdistrict. Wel heeft het kabinet nog vragen, in het bijzonder over de verenigbaarheid van een EU-breed kiesdistrict door gebruik te maken van artikel 14 VEU.

Over de subsidiariteit is het kabinet voorzichtig positief. Verkiezingen voor het Europees Parlement vragen om regels op Europees niveau. Maar in de beoordeling van de afzonderlijke voorstellen moet worden bepaald welke onderdelen aan de lidstaten kunnen worden overgelaten en welke voorstellen Europese regeling nodig hebben. Het kabinet maakt een andere weging op een aantal voorstellen vanuit het subsidiariteitsbeginsel. Dit met name vanuit het subsidiariteitsbeginsel op de uniformiteit en begrijpelijkheid van het verkiezingsproces voor de kiezers, ook ten aanzien van andere verkiezingen die in de lidstaten plaatsvinden.

Ook twijfelt het kabinet voor een deel van de voorstellen aan de proportionaliteit van het voorstel. Dit gaat met name over de artikelen over gendergelijkheid, de kiesdrempel, gemeenschappelijke bepalingen met betrekking tot verkiezingscampagnes en de Europese Verkiezingsautoriteit.

Op 3 mei 2022 aanvaardde het Europees Parlement een wetgevingsresolutie tot wijziging van de Akte betreffende de verkiezing van de leden van het Europees Parlement door middel van rechtstreekse algemene verkiezingen (de zogenoemde Europese Kiesakte). Het betreft een initiatiefvoorstel voor een wetgevingsresolutie en een verordening betreffende de Europese Kiesakte van rapporteur Ruiz Devesa (S&D, ES) van het Europees Parlement.

De Nederlandse regering heeft bij brief van 17 juni jl. haar appreciatie op dit voorstel aan de Kamer toegezonden.

Er wordt een voorstel voor een nieuw systeem gedaan waarbij elke kiezer twee stemmen heeft, een om de leden van het Europees Parlement te kiezen en een stem in het EU-wijde kiesdistrict, bestaande uit 28 extra zetels. Om een evenwichtige geografische vertegenwoordiging binnen deze lijsten te garanderen, zouden de lidstaten in drie groepen worden verdeeld, afhankelijk van de omvang van hun bevolking. De lijsten zouden op evenredige wijze worden gevuld met kandidaten uit deze groepen. EU-brede kandidatenlijsten moeten worden ingediend door Europese kiesorganen, zoals coalities van nationale politieke partijen en/of nationale verenigingen van kiezers of Europese politieke partijen.

Het Parlement wil ook de genderongelijkheid aanpakken en benadrukt dat ondanks een algemene verbetering bij de laatste verkiezingen, sommige landen geen enkele vrouwelijke EP-lid hebben gekozen. De tekst stelt verplichte "gezipte lijsten" (d.w.z. afwisselend vrouwelijke en mannelijke kandidaten) of quota's voor, zonder inbreuk te maken op de rechten van niet-binaire personen.

Andere voorstellen om de verkiezingen te "europeaniseren" zijn onder meer:

• • 

  9 mei als gemeenschappelijke Europese stemdag;
• • 

  het passief kiesrecht voor alle Europeanen van 18 jaar of ouder;
• • 

  een minimale kiesdrempel van 3,5% verplicht voor kiesdistricten van 60 zetels of meer;
• • 

  gelijke toegang tot de verkiezingen voor alle burgers, inclusief mensen met een handicap, en de mogelijkheid om per post te stemmen, en
• • 

  het recht voor burgers om op de voorzitter van de Commissie te stemmen in een "hoofdkandidaat"-systeem (Spitzenkandidaten) via de EU-brede lijsten.

Tot slot is het voorstel om een nieuwe Europese verkiezingsautoriteit op te richten om toezicht te houden op het proces en ervoor te zorgen dat de nieuwe regels worden nageleefd.

Een grote meerderheid van de lidstaten sprak zich tijdens de Raad Algemene Zaken van 27 juni 2023 uit tegen een aantal elementen van de Europese Kiesakte (21.501-02, FI). Vanwege deze bezwaren achtten veel lidstaten de inwerkingtreding van een nieuwe Kiesakte voor de Europese verkiezingen van 2024 niet haalbaar.

Tijdens de Raad Algemene Zaken van 18 oktober 2022 is een beleidsdebat gehouden over de Europese Kiesakte (21.501-02, EP). Verschillende lidstaten waren kritisch over het voorstel. Het kabinet heeft ook de zorgen geuit over de proportionaliteit en subsidiariteit van het voorstel zoals zowel de Eerste- als de Tweede Kamer hebben aangegeven.

Tijdens de Raad Algemene Zaken van 15 juli 2022 is gesproken over de wijziging van de Europse Kiesakte (21.501-02, EJ).

In de databank EUR-Lex wordt de laatste stand van zaken in de Europese behandeling van het voorstel weergegeven.

De commissie Constitutionele Zaken (AFCO) van het Europees Parlement behandelt dit voorstel.

Op 3 mei 2022 is de resolutie door het Europees Parlement gepubliceerd.

In de databank OEIL van het Europees Parlement wordt de laatste stand van zaken in de behandeling van het voorstel weergegeven.

Op 31 augustus stuurde het Tsjechische parlement een politieke dialoog naar de Europese Commissie over het EP-voorstel inzake de EU-Kiesakte.

Op 12 juli 2022 diende de Ierse Houses een subsidiariteitsbezwaar in over het EP-voorstel inzake de EU-Kiesakte.

Op 8 juli 2022 diende het Deense parlement een subsidiariteitsbezwaar in over het EP-voorstel inzake de EU-Kiesakte.

Op 22 juni 2022 diende de Zweedse Riksdag een subsidiariteitsbezwaar in over het EP-voorstel inzake de EU-Kiesakte.

In de databank IPEX wordt de behandeling van het voorstel in de diverse (kandidaat) lidstaatparlementen weergegeven