10 april 2014

Van 6 tot 8 april 2014 vond in Vilnius, Litouwen, de jaarlijkse conferentie plaats van Voorzitters van de Nationale Parlementen van de EU-lidstaten en van het Europees Parlement. Daarbij waren ook de Voorzitters van de parlementen van de kandidaat-lidstaten en van de landen van het Oostelijk Partnerschap aanwezig. De conferentie stond onder voorzitterschap van de Voorzitter van de Seimas, het Parlement van Litouwen, Loreta Grauziniene. Uit Nederland namen de Voorzitter van de Eerste Kamer, Ankie Broekers-Knol, en de Voorzitter van de Tweede Kamer, Anouchka van Miltenburg deel.

De conferentie behandelde vier grote thema's:

• - 

  de rol van de parlementen bij het aanpakken van de consequenties van de economische en financiële crisis;
• - 

  vijf jaar na de inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon: ervaringen met subsidiariteitstoetsing in parlementen;
• - 

  interparlementaire samenwerking met 'Eastern Partnership'-landen;
• - 

  interparlementaire samenwerking op het terrein van vrijheid, veiligheid en justitie.

In de toespraken en debatten werden krachtige pleidooien gehouden voor versterking van de betrokkenheid van de nationale parlementen in de Europese besluitvormingsprocessen.

Economische crisis

De Voorzitter van de Folketing, het parlement van Denemarken, Mogens Lykketoft, ging in zijn keynote speech in op de werkloosheid en daaraan gerelateerde problemen. Hoewel er tekenen zijn van economisch herstel in de EU, voeren de meeste lidstaten nog strijd om van de crisis te herstellen. Er zijn nog meer dan 26 miljoen werklozen in Europa. Er is een groep die disproportioneel getroffen wordt: de jonge mensen. In Griekenland is de jeugdwerkloosheid 59%, in Spanje 55%. We riskeren een hele generatie vaak goed opgeleide jonge mensen te verliezen. Volgens Lykketoft moet Europa niet blijven steken in strenge financiële maatregelen, maar moet de competitiviteit van Europa worden versterkt door investeringen in beter onderwijs en een proactief arbeidsmarktbeleid.

Voorzitter Broekers benadrukte in haar bijdrage dat binnen de Europese Unie belangrijke vooruitgang is geboekt in het economisch en financieel bestuur. Voortdurend moet evenwel gewaakt worden dat er parlementaire controle mogelijk is op de besluitvormingsmechanismen op Europees niveau en dat besluiten democratisch gelegitimeerd zijn. Een belangrijke rol speelt in dit verband de Interparliamentary Conference on Economical and Financial Governance.  

Het Europees Semester dat ziet op beoordeling en toetsing van nationale begrotingsvoorstellen door de Europese Commissie, mag geen afbreuk doen aan het nationale begrotingsrecht van de nationale parlementen. Nationale parlementen moeten de gelegenheid hebben nationale hervormingsprogramma's en stabiliteits- en convergentieprogramma te toetsen voordat zij aan de Europese Commissie worden voorgelegd, aldus Voorzitter Broekers-Knol.

De Voorzitter van de Duitse Bundestag Lammert bracht naar voren dat de financieel-economische crisis in de Europese Unie niet het gevolg is van een natuurramp, maar van de overtreding van regels door de EU-lidstaten. Problemen kunnen niet worden opgelost dat doordat sommige lidstaten genereus blijven ten opzichte van andere lidstaten. Een oplossing ligt ook niet in het steeds maar vragen om nieuwe regels, maar in het handhaven van de geratificeerde regels. Problemen moeten primair worden opgelost waar ze zijn ontstaan. Zo zijn staatsschulden de eerste verantwoordelijkheid van de regeringen in de lidstaten waar deze schulden hoog zijn opgelopen.

Subsidiariteitstoets

Voorzitter van Miltenburg van de Tweede Kamer was een van de keynote speakers bij het onderwerp subsidiariteitstoetsing door nationale parlementen. Zij maakte gewag van de onvrede in het Nederlandse parlement over de wijze waarop de Europese Commissie is omgegaan met de 'gele kaarten' die de nationale parlementen naar aanleiding van Commissievoorstellen hebben getrokken. Met name de reactie van de Europese Commissie op de subsidiariteitsbezwaren tegen het creëren van een Europees Openbaar Ministerie gaf er geen blijk van dat de Commissie naar de argumenten van  de parlementen heeft geluisterd. Zij deed voorstellen tot verbetering van de subsidiariteitstoetsing.

Voorzitter Broekers gaf aan dat het aantreden van een nieuw Europees Parlement en een nieuwe Europese Commissie een unieke kans biedt voor de Europese instellingen zich weer meer te gaan toeleggen op de kernelementen van de vrije markt en het vrije verkeer en zich niet bezig te houden met het regelen van detailzaken die slechts irritatie wekken en de burgers van Europa vervreemden. Zij pleitte ervoor dat het Europees Parlement kandidaat-leden van de Europese Commissie kritisch gaat bevragen op hun wetgevingsvoornemens en in dat verband reeds toetst of opvattingen in deze voldoen aan het subsidiariteitsprincipe.

Eastern partnership

De behandeling van dit onderwerp werd mede getekend door de recente gebeurtenissen in de Oekraïne. De Voorzitter van het Verkhova Rada, het parlement van Oekraïne, Oleksandr Turchynov die wegens de actuele situatie in Oekraïne niet in Vilnius aanwezig kon zijn, sprak de conferentie via een videoboodschap toe. Hij bracht naar voren dat de weigering van de President van Oekraïne het Associatieverdrag met de EU te tekenen het sein had gegeven tot beslissende actie van de bevolking van de Oekraïne ten gunste van de Europese waarden en idealen. Hij zag in de recente goedkeuring door een overweldigende meerderheid van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties van de resolutie inzake de territoriale integriteit van Oekraïne een duidelijk bewijs van de ontoelaatbaarheid van de acties gericht op gedeeltelijke of gehele schending van de nationale eenheid en territoriale integriteit van Oekraïne en de dreiging met of het gebruik van geweld tegen Oekraïne. Hij deed een oproep aan de Europese en internationale gemeenschap solidariteit te betonen met de bevolking van Oekraïne.

In haar bijdrage aan de discussie zei Voorzitter Broekers-Knol dat de invasie van de Krim door Rusland een ernstige inbreuk op het internationale recht betekent. De flagrante schending van de territoriale integriteit van Oekraïne en de voortdurende militaire dreiging gericht tegen Oekraïne  is onacceptabel. 'Teneinde de crisis vreedzaam op te lossen, moeten we ons de vraag stellen hoe we de diplomatieke kanalen open kunnen houden voor dialoog met de Russische federatie. Terwijl we standvastig moeten zijn in onze steun aan onze Oekraïense partners en de andere landen van het Eastern Partnership, is het evenzeer van belang onze medeparlementariërs uit de Russische federatie te herinneren aan de noodzaak het internationale recht en de integriteit van alle Europese staten te respecteren. Wij moeten een beroep doen op de Russische parlementariërs zich te houden aan het internationale recht, in het bijzonder de waarden en fundamentele rechten die binnen de Raad van Europa overeengekomen zijn.' aldus de Voorzitter van de Eerste Kamer.

Vrijheid, veiligheid en Justitie

In de sessie over internationale samenwerking op het gebied van vrijheid, veiligheid en justitie kwamen onder meer de resultaten van het Stockholmprogramma, de implementatie van het gemeenschappelijke immigratiebeleid en de controle op de activiteiten van Europol door het Europees parlement en de nationale parlementen aan de orde.

Voorzitter Broekers spitste haar bijdrage op dit onderdeel toe op het voorstel van de Europese Commissie tot instelling van een Europees Openbaar Ministerie. Zij gaf aan dat de Nederlandse Eerste Kamer momenteel nadenkt over een antwoord op de reactie van de Europese Commissie op de 'reasoned opinion' van de Nederlandse Kamers. Zij gaf aan dat de nationale parlementen een serieuze partner voor de Europese Commissie moeten zijn bij de totstandkoming van Europese wetgeving op het terrein van vrijheid, veiligheid en justitie, dit ook om te komen tot wetgeving die heilzaam en acceptabel is voor alle burgers.

Conclusies

Aan het slot van de conferentie  werd gedebatteerd over de (niet-bindende) conclusies van het voorzitterschap van de conferentie. Diverse door de delegatie van de Eerste Kamer en Tweede Kamer ingediende amendementen kregen steun van de deelnemers. Zo kwam er, na heftige discussie, steun voor de opvatting dat de Europese Commissie in reactie op subsidiariteitsbezwaren niet kan volstaan met de stelling dat de naar voren gebrachte bezwaren geen betrekking hebben op subsidiariteit. Ingestemd werd met de toevoeging aan de desbetreffende paragraaf van de zinsnede; "In the view of the Speakers, reasoned opinions should also lead to dialogue with the Commission on all concerns raised in these reasoned opinions."

Verdere activiteiten

Tijdens een onderbreking van de conferentie brachten de deelnemende Voorzitters van de nationale parlementen in het presidentieel paleis een bezoek aan de President van Litouwen, mevrouw Dalia Grysbauskaitè. Tegelijkertijd bezochten de Griffiers van de parlementen de Botanische Tuin van de Universiteit van Vilnius. Daar plantten zij aan de nieuw aangelegde Europese Ring 28 Europese linden. De ring van lindenbomen vormt een blijvende herinnering aan het voorzitterschap van Litouwen van de Raad van de Europese Unie en het grootste evenement met een parlementaire dimensie dat ooit in Litouwen heeft plaatsgevonden.