Rechtsstaatrapport 2025

Op 8 juli 2025 heeft de Europese Commissie haar zesde EU-rechtsstaatrapport uitgebracht. In het verslag wordt een balans opgemaakt van de situatie op het gebied van de rechtsstaat in elke lidstaat (landenrapporten) en in de gehele EU (horizontaal rapport). Het verslag en de aanbevelingen vormen de basis voor een nieuwe cyclus van rechtsstaatdialogen met de lidstaten. Het rechtsstaatrapport bevat voor de tweede keer vier landenhoofdstukken over de ontwikkelingen in de kandidaat-lidstaten Albanië, Montenegro, Noord-Macedonië en Servië, als aanvulling op de werkzaamheden in het kader van het toetredingsproces. Hiervoor zijn geen aanbevelingen opgenomen en verwijst de Commissie naar het jaarlijkse uitbreidingpakket, dat in het najaar zal verschijnen. Verder heeft de Commissie voor het eerst een interne marktdimensie in het rechtsstaatrapport opgenomen, die zich richt op rechtsstatelijke kwesties die van invloed zijn op ondernemingen, in het bijzonder kleine en middelgrote ondernemingen, met grensoverschrijdende activiteiten.

Horizontaal rapport

De Europese Commissie focust in het rapport met name op de volgende hoofdthema's:

• - 

  justitieel stelsel;
• - 

  corruptiebestrijding;
• - 

  mediapluriformiteit en -vrijheid;
• - 

  andere institutionele kwesties in verband met controles en waarborgen.

Landenhoofdstukken

Naast het horizontale rapport zijn ook per lidstaat, waaronder Nederland, hoofdstukken uitgebracht. Deze bevatten ook aanbevelingen per lidstaat. U treft alle landenhoofdstukken aan middels bijgaande link naar landenhoofdstukken.

Het landenhoofdstuk over Nederland is toegevoegd aan dit agendapunt. Indien het landenhoofdstuk over Nederland op zichzelf leidt tot verdere nationale behandeling, dan wordt u in overweging gegeven het hoofdstuk te agenderen in de commissie J&V.

Kabinetsappreciatie

De kabinetsappreciatie van zowel het horizontale deel als het landenhoofdstuk Nederland is op 1 september 2025 ontvangen. Ten aanzien van het horizontale deel wordt onder andere ingegaan op de opvolging van de aanbevelingen van het rechtsstaatrapport 2024, de zorgen van de Commissie over de ontwikkelingen in met name de lidstaten Hongarije en Slowakije, het zo volledig en adequaat mogelijk toepassen van het EU-rechtsstaatinstrumentarium, de toevoeging van de interne marktdimensie aan het rapport en de rechtsstatelijke ontwikkelingen in de vier kandidaat-lidstaten. Met betrekking tot het landenhoofdstuk Nederland wordt per pijler een appreciatie gegeven over de aanbevelingen van de Commissie.

Eerste Kamer

Sinds het verschijnen van het eerste rechtsstaatrapport nemen de commissies EUZA en J&V jaarlijks het horizontale rapport in behandeling, al dan niet gezamenlijk met de landenrapporten die de bijzondere interesse van de commissies hebben. Als onderdeel van de behandeling wordt ook jaarlijks geprobeerd een gesprek in te plannen met de Eurocommissaris verantwoordelijk voor het verslag (momenteel Michael McGrath) doorgaans als onderdeel van het werkbezoek aan de EU-instellingen.

Eerder is ook besloten om het Rechtsstaatsrapport te betrekken bij de Algemene Europese Beschouwingen (AEB).

Tweede Kamer

De commissie Europese Zaken van de Tweede Kamer heeft besloten om het rechtsstaatrapport en de kabinetsappreciatie te agenderen voor een commissiedebat over rechtsstatelijke ontwikkelingen in de EU, en verzocht dat nog voor het verkiezingsreces in te plannen. De leden Van Campen (VVD) en Kahraman (NSC) zijn aangesteld als rapporteurs op de rechtsstatelijke ontwikkelingen in de EU. Op 14 maart 2025 hebben zij verslag (zie link) uitgebracht over de verrichte werkzaamheden en ondernomen activiteiten.

ICM rechtsstaatrapport

De LIBE-commissie van het Europees Parlement organiseert zoals gebruikelijk een interparlementaire commissievergadering (ICM) om dit rapport en de onderliggende landenhoofdstukken te bespreken met de nationale parlementen. De bijeenkomst vindt dit jaar plaats op donderdag 11 december 2025, in het Europees Parlement in Brussel, waarbij er ruimte is voor 2 leden om hieraan deel te nemen. Eerder hebben het lid Karimi (GroenLinks-PvdA) in de commissie EUZA en het lid Van Gasteren (BBB) in de commissie J&V interesse getoond om hieraan deel te nemen.

Beslispunten:

• - 

  Wensen de commissies het Rechtsstaatrapport 2025 in behandeling te nemen? Zo ja, kunnen de commissies ermee instemmen de eventuele behandeling van het landenrapport over Nederland aan de commissie J&V over te laten?
• - 

  Wensen de commissies in (schriftelijk) overleg te treden met de regering en/of de Europese Commissie?