Verslag van de vergadering van 15 februari 2022 (2021/2022 nr. 17)
Status: gecorrigeerd
Aanvang: 14.59 uur
De heer Van Rooijen i (50PLUS):
Voorzitter. Mijn fractie heet de premier en de drie coalitieministers welkom in dit tijdelijke huis, een noodvoorziening. Het was Willem Drees die 75 jaar geleden, in 1947, de Noodwet Ouderdomsvoorziening invoerde. Van de nood werd een deugd gemaakt door de invoering, tien jaar later, van de Algemene Ouderdomswet, de AOW, in 1956. Dat was toen ongekend en kreeg een naam: trekken van Drees. Als kind hoorde ik dat dat op straat het gesprek van de dag was. Wat waren de ouderen blij, in grote verwondering. Het was de grote solidariteit van de vijftiger jaren. Ik zal dat nooit vergeten.
Ik val maar met de deur in huis. Gaat deze premier er na 65 jaar voor zorgen dat mensen gaan zeggen: we onttrekken van Rutte? Hoe heeft het zover kunnen komen, dit AOW-debacle, deze AOW-schandvlek van de ontkoppeling? Het zal niet verbazen dat ik vandaag uitvoerig op onze schitterende AOW inga, want die ligt plots onder zwaar politiek vuur. Want te duur.
Onze AOW is een heilig goed. In de wijze waarop men omgaat met ouderen weerspiegelt zich de beschaving van een land. Aantasting van de AOW is het aantasten van onze beschaving. Senioren en gepensioneerden krijgen het gevoel dat hun belangen niet meer veilig zijn. Maar ook de jongere generatie moet zich zorgen maken. Iedereen wordt 65 en kijkt uit naar de AOW. Dat vooruitzicht staat als een huis en daar moeten ook onze kinderen op kunnen rekenen. Zekerheid voor de toekomst. Ik citeer professor Verbon uit de Volkskrant van 2 februari: "Ook jongeren hebben belang bij koppeling van de AOW aan het minimumloon". 50PLUS keert zich niet tegen de jongeren, is ook juist voor de jongeren.
De AOW is een volksverzekering en mag niet verworden tot een ouderenvoorziening, een nieuwe vorm van armenzorg, waarmee we zouden terugkeren naar de noodvoorziening van Drees uit 1947. De AOW wordt politiek aangeschoten wild. De AOW'ers zijn het al. Ontkoppelen is tornen aan de AOW en legt de bijl aan de wortel. Het is de eerste stap op weg naar het einde. En dat onder de politieke framing van de zogenaamd rijke ouderen. Dat moet je via de belastingen oplossen voor iedereen.
De AOW en de kinderbijslag zijn ijzersterke volksverzekeringen, wetten die alle politieke stormen hebben overleefd en nog steeds een groot draagvlak onder de bevolking hebben. AOW en kinderbijslag zijn nog echte regelingen voor iedereen: ongeacht inkomen en mede daardoor niet fraudegevoelig en heel goed uitvoerbaar. Zoals mevrouw Vos ook zei: eenvoud en voorspelbaar. Maar kom nu eens met uitvoerbaar. U zou dat moeten weten.
De AOW is in 1965 gekoppeld aan het minimumloon. In 1980 is in de wet vastgelegd dat de AOW gekoppeld wordt aan het nettominimumloon. Voor alleenstaanden is dat 70% van het nettominimumloon en voor gehuwden is dat 50%. Deze wettelijke koppeling bestaat al ruim 40 jaar. Afspraak is afspraak en die moeten we respecteren. Daar bezuinig je niet op. Iedereen betaalt AOW-premie, die inkomensafhankelijk is, en iedereen krijgt later een AOW-uitkering, die voor iedereen gelijk is en inkomensonafhankelijk. Alle AOW'ers hebben 45 jaar premie betaald en daarvoor hard gewerkt. Zij hebben dus ook allemaal recht op de AOW en de koppeling. Ouderen kunnen hun inkomen niet meer beïnvloeden. Wat het kabinet nu doet, is onbegrijpelijk. Er is opeens 100 miljard voor klimaat, stikstof, infrastructuur, et cetera. En er is ruim 3 miljard voor belastingverlaging voor werkenden. Maar er is geen geld voor 3 miljoen AOW'ers.
De ontkoppeling van de AOW van het minimumloon stond in geen enkel verkiezingsprogramma. Toch staat in het regeerakkoord: we verhogen het minimumloon stapsgewijs met 7,5% en houden de koppeling met de uitkeringen (behoudens de AOW) in stand om het bestaansminimum te verstevigen. "Behoudens de AOW" stond tussen haakjes. Wat was ik, met mijn fractie en partij, verbijsterd. Het werd aangevuld met een bizarre schaamlap, een goedmakertje: we komen ouderen tegemoet via een hogere ouderenkorting. Dat is onzin. De ouderenkorting doet niets voor mensen met alleen AOW of AOW en een klein pensioen. Wie geen belasting betaalt, heeft niets aan een belastingkorting. Het is dus een fopspeen. Erger nog, het is een blunder. Het motto van Rutte IV luidt: omzien naar elkaar. Maar dan toch wel behoudens de AOW'ers.
In 2019 was het aantal ouderen dat de ouderenkorting geheel of deels niet kon verzilveren al 814.000. In 2022 zal dat aantal boven de miljoen liggen bij een veel hogere ouderenkorting. Ik heb hier bij mij tabel 18 uit de antwoorden op vragen van de CDA-fractie in de Tweede Kamer bij het Belastingplan 2019, 35026, nummer 13. Daarin staat het getal van 814.000 mensen. Dat zullen er nu veel meer zijn dan een miljoen, want het stijgt elk jaar met 100.000 die de ouderenkorting niet kunnen verzilveren. Je praat dan inmiddels over een op de drie AOW'ers die die ouderenkorting niet kunnen verzilveren en je praat dan inmiddels over bijna een miljard dat ze niet kunnen verzilveren.
Voorzitter. De koppeling zou te duur zijn en AOW'ers zouden toch ook een goed pensioen hebben. Ik help de premier uit een droom. Te duur? De AOW-uitgaven zijn vrij constant als percentage van ons bruto nationaal product: 5%. In Frankrijk is dat 14%. Het mediaan pensioen bij de bouw en metaal is €4.000 bruto en €300 per maand. Bij de zorg is het €8.000 en €600 per maand. Mediaan betekent dat de helft een lager pensioen heeft dan die €4.000 of €8.000 per jaar. En dat betekent dus dat een miljoen gepensioneerden een pensioen heeft dat lager is dan €500 bruto per maand.
Het kabinet en de coalitiefracties probeerden de ontkoppeling politiek te demonteren door het klein te maken. In het debat over het regeerakkoord werd de ontkoppeling in de Tweede Kamer door Hermans "eenmalig" genoemd en door Heerma "tijdelijk". Ook stelden zij dat de koppeling blijft bestaan. Mevrouw Jorritsma had het dan ook over een "vermeende ontkoppeling". Ik heb dat kunnen afdoen. Het klopt dat de gewone koppeling van AOW en bijstand aan de stijging van het minimumloon blijft bestaan. Daarom spreek ik ook liever van "loskoppeling": het ankeren van het minimumloon wordt losgekoppeld, de AOW wordt afgehaakt van extra verhogingen van het minimumloon. VVD en CDA beloofden plechtig dat er extra compensatie moet komen, in welk vorm dan ook. Maar ontkoppeling valt niet te repareren met koopkrachtmaatregelen. Fractievoorzitter Ploumen formuleerde het treffend in de Tweede Kamer: wat je afpakt, kun je niet repareren. Voor 50PLUS is het principieel. Als je de koppeling afpakt, komt dat recht nooit meer terug. Compensatie daarvoor bevestigt alleen maar dat het recht weg is. De ontkoppeling is niet tijdelijk en niet eenmalig. De gevolgen zijn immers permanent, definitief. In 2025 zullen de 3,5 miljoen AOW'ers merken dat de AOW voor alleenstaanden is gedaald van 70% naar 65% en voor gehuwden van 50% naar 46%. Collega Van Kesteren zei dat deze cijfers kloppen.
Het minimumloon zal nog vaker extra verhoogd worden, richting €14. Dit is dus pas de eerste stap. De AOW als percentage van het nettominimumloon wordt dan nog veel lager. We zijn gewaarschuwd. De FNV wees erop dat als gevolg van de ontkoppeling de pensioenpremies voor de werknemers omhoog moeten, omdat het aanvullend pensioen omhoog moet om het AOW-gat te dichten. Mevrouw Faber wees daarop. In de senaat heeft het kabinet geen meerderheid voor de ontkoppeling. 50PLUS vraagt de premier: trek dit onzalige plan in en kom niet met een wetsontwerp.
Gelet op het grote belang van de zaak dien ik reeds in eerste termijn de volgende motie in.
De voorzitter:
Door de leden Van Rooijen, Baay-Timmerman en Otten wordt de volgende motie voorgesteld:
De Kamer,
gehoord de beraadslaging,
constaterende dat de koppeling tussen het minimumloon en de AOW in het coalitieakkoord wordt losgelaten;
verzoekt de regering om de AOW te blijven koppelen aan de voorgenomen extra stijging van het minimumloon,
en gaat over tot de orde van de dag.
Naar mij blijkt, wordt de indiening ervan voldoende ondersteund.
Zij krijgt letter E (35788).
De heer Van Rooijen (50PLUS):
Voorzitter. De AOW-ontkoppeling wordt de dividendbelasting van Rutte-IV. De 50PLUS-petitie om de koppeling te houden, heeft vandaag al 85.000 handtekeningen. De koopkracht van gepensioneerden heeft door 25% gemiste indexatie sinds 2008 een zware klap gekregen, maar nu door de vliegende inflatie een extra harde. Bij deze 25% gemiste indexatie gaat het om wel 50 miljard voor gepensioneerden. 50PLUS vraagt het kabinet met een noodmaatregel, een nood-ftk, te komen, om de pensioenen vanaf 2022 voor jong en oud met 5% te verhogen. Het kost de Staat niets. Het levert de kersverse minister van Financiën 700 miljoen extra aan belasting op.
Voorzitter. Ik kom nu op de koopkrachtdaling door de vliegende inflatie. De AOW wordt altijd met vertraging verhoogd, nu met 1,5%, en de pensioenen worden niet verhoogd. Wat gaat het kabinet doen om de koopkrachtverbetering voor iedereen, en extra voor ouderen, te verbeteren? Zij worden het hardst getroffen en de inflatie was in januari 6,5%. Wij hebben in december een motie aanvaard gekregen in de Eerste Kamer om voor dit jaar de AOW met €200 te verhogen. Wij vragen het kabinet, gelet op de hogere inflatie, om dat bedrag voor dit jaar eenmalig te verhogen.
Voorzitter. Tot slot de spaarders en het box 3-drama. De Hoge Raad heeft na een slepende ziekte van box 3 een einde gemaakt aan de doodsstrijd en een streep gezet door het fictief rendement. Er ontstaat een budgettair gat, maar ik waarschuw het kabinet vast: ga niet, net als de coalitie in de Tweede Kamer, zeggen dat de werkenden daarvoor niet mogen bloeden en dat dat dus de ouderen zullen zijn. Dat willen wij niet.
Voorzitter. Ten slotte een waarschuwing: code rood voor de eigen woning. Vanochtend heb ik ook al aangegeven dat de eigen woning niet naar box 3 mag, maar wel uit box 1 moet. Dat noemen we de zogenaamde defiscalisering van de eigen woning. Ouderen hebben gespaard voor hun eigen woning en daarvoor zuinig geleefd. Zij kunnen zelf niets doen aan de idiote stijging van de huizenprijzen, maar worden er wel voor gepakt. Niet doen dus.
Ik wacht met veel belangstelling op de antwoorden van de minister-president.
De voorzitter:
Dank u wel, meneer Van Rooijen. Dan is nu het woord aan de heer Schalk namens de fractie van de SGP.