Verslag van de vergadering van 18 mei 2021 (2020/2021 nr. 37)
Status: gecorrigeerd
Aanvang: 14.35 uur
De heer Otten i (Fractie-Otten):
Voorzitter. Vandaag bespreken we het nieuwe zevenjarenplan van de Europese Unie, het multiannual financial framework, het eigenmiddelenbesluit. Dit is een extreem duur pakket voor Nederland, mede als gevolg van een ondoordachte, onbezonnen en onrendabele onderhandelingsstrategie van het kabinet-Rutte en minister Hoekstra. Een fenomeen dat we eerder zagen bij de ondoordachte politieke investering van 744 miljoen in KLM, begin 2019, door deze minister, waarbij ook nog eens de wet werd overtreden, zo oordeelde de Algemene Rekenkamer achteraf. En dan zijn we en passant door dit kabinet ook nog even in een vaag Nationaal Groeifonds van 20 miljard gerommeld. Dat geld kan veel beter gebruikt worden om de door de coronacrisis opgelopen belastingschulden van de Nederlandse mkb-ondernemers en zzp'ers kwijt te schelden met een generieke kwijtscheldingsregeling zodat de economie een kickstart krijgt en kan herstellen van de coronacrisis. Een idee waar zelfs de voorganger van de minister, te weten Jeroen Dijsselbloem, inmiddels voorstander van is, zo zagen we onlangs bij Buitenhof.
Dit herstelplan van 750 miljard euro valt eigenlijk nog het best samen te vatten met de slogan "met windmolens en zonneweiden gaan wij de coronacrisis bestrijden". Minimaal 30% van de totale uitgave moet namelijk besteed worden aan de megalomane green deal van Eurocommissaris Timmermans, zoals heel duidelijk gestipuleerd in artikel A21, voor de mensen die dat nog even willen nalezen. Nadat hier aanvankelijk nog wat vaag over werd gedaan, gaf Eurocommissaris Timmermans dit gewoon toe in een overleg dat een delegatie van onze Kamer met hem had op 22 september vorig jaar. Ik heb in dat overleg Eurocommissaris Timmermans gefeliciteerd met de vele vliegen die hij nu in één klap geslagen heeft onder het mom van herstel van de coronacrisis, die voor Timmermans als een geschenk uit de hemel kwam.
Zijn Green Deal is nu meteen gefinancierd onder het mom van een herstelplan voor de coronacrisis. Daarnaast is er meteen een schuldenunie opgetuigd en een transferunie en zijn we als Nederland nu de Rubicon overgestoken met het aangaan van gemeenschappelijke schulden. Iets waar het regeerakkoord van dit demissionaire kabinet over stipuleerde dat dit onder geen enkel beding zou mogen gebeuren. Met een hoop semantische rookgordijnen proberen de diverse bewindslieden en de minister-president ons zand in de ogen te strooien en te overtuigen dat er geen gemeenschappelijke schulden zijn aangegaan. Maar net zoals onze fractie het ziet, de overige EU-lidstaten het zien, de Franse president Macron het ziet én de internationale kapitaalmarkten het zien, trapt de Raad van State daar gelukkig ook niet in. Artikel 9, vijfde lid van het EMB geeft de Europese Commissie het recht om ter dekking van een lidstaat die niet kan voldoen, aanvullende verzoeken te doen bij andere lidstaten. De Raad van State oordeelt klip-en-klaar hierover: "Uit deze bepalingen volgt dat de financiële risico's uiteindelijk niet op de financiën van de Unie drukken, maar op die van de lidstaten. Daar komt bij dat een lidstaat niet alleen naar evenredigheid van zijn eigen aandeel garant moet staan voor de verplichtingen van de Unie, maar in voorkomend geval ook voor die van een of meer andere lidstaten. De mogelijke gevolgen voor Nederland kunnen dan ook aanzienlijk zijn."
De Raad van State geeft ook aan dat de kwalitatieve en kwantitatieve gevolgen van deze garantstelling voor Nederland nu niet toereikend en niet duidelijk genoeg zijn gemaakt door het kabinet. Onze vraag aan de minister is: voor hoeveel hangt Nederland in een worstcasescenario "on the hook" voor deze gemeenschappelijke schuld? Graag een duidelijk en concreet antwoord, zonder de gebruikelijke rookgordijnen.
De Raad van State geeft ook duidelijk aan dat er sprake is van precedentwerking en een paradigmaverschuiving. Ik citeer wederom de Raad van State: "Van het EMB gaat een belangrijke precedentwerking uit. Met het EMB staat immers voortaan vast dat de verdragsbepalingen niet principieel in de weg staan aan bijvoorbeeld de introductie van het stelsel van euro-obligaties, de zogenaamde eurobonds."
Het kabinet-Rutte heeft Nederland in deze onfortuinlijke situatie gebracht en deze deal aan de bevolking verkocht met een verhaaltje over een zogenaamde noodrem, die in de praktijk niks voorstelt. Als je in Den Haag aan deze noodrem van Rutte trekt, stopt de volgeladen Europese schuldentrein nog niet eens in Brussel, maar dendert vrolijk door tot ergens in het Middellandse Zeegebied.
Niet alleen zijn we als Nederland deze dure deal ingerommeld door het kabinet, maar Nederland heeft onlangs als enige van de 27 EU-lidstaten geen plan ingediend om geld uit deze pot te ontvangen. Daarmee loopt Nederland een slordige 6 miljard euro mis. Je verzint het niet! Terwijl de Italianen snel Mario Draghi terugriepen van zijn pensioen om voor de deadline van 30 april 2021 een plan in te dienen. Daarop schakelde Draghi meteen McKinsey in en diende zo op tijd een plan in van meer dan 200 miljard voor digitalisering, vergroening en snelle treinen. Maar Nederland diende helemaal niks in en loopt zo 6 miljard euro mis. Had dan op zijn minst een plan ingediend voor de Lelylijn; dan hadden we nog iets aan dit herstelplan gehad. De kosten van de Lelylijn worden begroot op 3,5 tot 6 miljard euro, dus dat had je er precies van kunnen betalen.
De heer Backer i (D66):
Ik heb twee vragen aan de heer Otten. Nadat hij in tamelijk duidelijke termen het plan veroordeelt, verbaast hij zich erover dat Nederland geen aanvraag doet. Het is van tweeën één. Of je vindt het een goed plan en doet mee, of je vindt het geen goed plan en je doet niet mee. Hoe ziet de heer Otten dit?
De heer Otten (Fractie-Otten):
Daar kom ik op, want ik heb minister Blok uitgebreid gewaarschuwd en hem op 3 november 2020 in deze Kamer uitgebreid bevraagd. Ik heb toen ook duidelijk aangegeven dat wij geen voorstander zijn van dit plan. Dat kan de heer Backer terugkijken, ik heb het zelf ook even teruggekeken. Wij denken niet dat dit plan de coronacrisis oplost. De coronacrisis wordt gewoon aangegrepen om de Green Deal te financieren via een schulden- en transferunie. Dat is dan handig gedaan. Voor Nederland vinden wij dit geen goede deal. Feit is dat kabinet-Rutte denkt op deze wijze de coronacrisis te moeten bestrijden. Als je dan meebetaalt aan een dergelijke deal, zorg er dan in ieder geval voor dat je ook geld terugkrijgt. Dat is overigens mijn vraag aan de minister: hoeveel betalen we precies mee? Ik schat zelf in dat er zo'n 9 miljard tot 10 miljard per jaar gewoon verdwijnt naar andere landen. Het zou dus niet onze deal geweest zijn, maar blijkbaar gaat de VVD voor stemmen, ondanks de bezwaren, maar als die er eenmaal ligt …
De voorzitter:
U komt hier nog op?
De heer Otten (Fractie-Otten):
… dan moet je het geld dat er nu ligt, ook maar pakken. Of denkt de heer Backer daar anders over?
De voorzitter:
Ik begrijp dat u hier nog op komt in het vervolg van uw betoog.
De heer Backer (D66):
Ik heb het antwoord gehoord. De heer Otten zit er zakelijk in, zoals ik begrijp. Als het moet komen, moeten we dan ook maar een plan maken.
Ik had nog een tweede vraag, als dat mag, over transferunie, eurobonds en de Raad van State. In de schriftelijke behandeling in de Tweede Kamer is duidelijk aan de orde geweest: is er nu sprake van hoofdelijke aansprakelijkheid van de lidstaten? Het antwoord van de minister daarop is nee. De heer Otten heeft het ongetwijfeld gelezen. Is dat antwoord onjuist, of heeft hij een andere interpretatie daarvan?
De heer Otten (Fractie-Otten):
Nou, u doelt op de joint and several liability. Ik heb ook gelezen dat het antwoord daarop nee zou zijn. Maar de Raad van State zegt wel degelijk dat de lidstaten ook aansprakelijk kunnen zijn voor andere lidstaten als die hun verplichtingen niet kunnen nakomen. Dat is een iets andere variant op de joint and several liability die de heer Backer bedoelt. Maar het begint daar wel verdacht veel op te lijken.
De heer Backer (D66):
Tot slot. U kent het begrip natuurlijk ook. Dat betekent gewoon dat je aan de lat staat voor het ontbrekende deel. Hier gaat het om een andere constructie — heel kort, maar de minister kan dat vast beter uitleggen — waarbij de Europese Commissie bij uiteindelijke tekorten eventueel het totaal van de Europese begroting weer kan versleutelen. Maar daar moeten de lidstaten wel mee instemmen.
De heer Otten (Fractie-Otten):
Wat ik zeg, is een vrij vergaande variant, die net niet helemaal lijkt op de joint and several liability waar u op doelt. Maar het gaat wel heel ver. En de vraag is natuurlijk ook: als Nederland zijn 6 miljard niet opgevraagd heeft, wat nu het geval is, waar gaat dat geld dan naartoe? Gaat dat dan naar de andere lidstaten? Krijgen die dan meer? Dat is ook een vraag die wij aan de minister zouden willen stellen. Dit heb ik toevallig niet opgenomen in mijn verhaal, maar nu u het zo zegt, is dat een heel goed punt.
De heer Backer (D66):
Mijn vragen zijn beantwoord, voorzitter.
De voorzitter:
Dank u wel. Vervolgt u uw betoog, meneer Otten.
De heer Otten (Fractie-Otten):
De heer Backer zei: u zit er zakelijk in. Dat klopt. Wij willen een wat meer zakelijke, assertieve koers richting de EU. Daar hebben wij ook nooit een geheim van gemaakt, dacht ik. Dus die observatie klopt.
Voorzitter, ik vervolg mijn betoog. Toen ik minister Blok op 3 november 2020, tijdens de Algemene Europese Beschouwingen in deze Kamer, waarschuwde dat Nederland voor 30 april een plan moest indienen voor die 6 miljard, omdat Nederland anders dat geld misloopt, kreeg ik het antwoord van minister Blok: Nederland is een rijk land; wij hebben het geld niet nodig. Tja … Nederland betaalt wel mee, gaat gemeenschappelijke schulden aan, staat garant voor andere lidstaten, maar laat als enige land 6 miljard euro liggen, door te weigeren een aanvraag in te dienen. Hoe bizar wil je het hebben? Op deze wijze word je snel van een rijk land een arm land. Hoe gaat de minister dit aanpakken? Deze wanprestatie is onacceptabel. Heeft de minister een plan en, zo ja, wat is het plan en wanneer kan deze Kamer dat plan tegemoetzien? Graag een concreet antwoord zonder omwegen.
Het moge duidelijk zijn: onze fractie staat niet te juichen bij dit voor Nederland zeer slechte onderhandelingsresultaat, dat nu uitpakt als het slechtste van twee werelden. Wel meebetalen, maar geen geld ophalen. De hoogste tijd dat Nederland een meer assertieve koers gaat varen in Brussel en meer daadkrachtig voor de Nederlandse belangen gaat opkomen. Wij zien uit naar de discussie met de minister.
De voorzitter:
Dank u wel, meneer Otten. Dan is het woord aan de heer Van Strien, namens de fractie van de PVV.