Verslag van de vergadering van 19 november 2019 (2019/2020 nr. 7)
Status: gerectificeerd
Aanvang: 16.40 uur
De heer Gerbrandy i (OSF):
Voorzitter, dank u wel. Verwacht van mij geen college economie. Geen Jozefeconomie of Noach. Je moet nogal Bijbelvast zijn om vandaag mee te doen. Dat ben ik, dus tot nu toe heb ik het begrepen.
Ik heb vijf punten om te beschouwen, om reflectie te geven vanuit deze Kamer. Als laatste spreker kan het voorkomen dat onderwerpen al genoemd zijn, maar mijn vijfde onderwerp is niet genoemd.
Het onderwerp gemeentefinanciën is genoemd door mevrouw Sent en de heer Backer. Er zijn grote problemen bij de gemeenten qua begroting. Gemeenten kunnen niet in het rood staan, dat weet u. Gemeenten moeten wel een heleboel zaken oplossen. Er is veel over gezegd. Ze moeten bezuinigen. En wie treft dat het meest? De mensen, gewoon de mensen in de straat, onze buren, onszelf. U kent de problemen met de zwembaden enzovoort. Ik zou graag een beschouwing van onze minister willen horen hoe hij denkt over trap-op-trap-af en of het beter kan.
Ten tweede. Iedereen profiteert van de welvaart. Iederéén profiteert van de welvaart. Ik wil daar een paar dingen over zeggen. Waarom hebben we het in deze Kamer niet meer over welzijn, over welzíjn? Ik kan dat vragen; dat is het voordeel als je als laatste spreekt. Welvaart is belangrijk, maar welzijn is misschien nog wel belangrijker. Het ene gaat vaak niet zonder het andere. De middeninkomens profiteren 2,5%. Waarom de minima niet? Waarom niet die minimumloners die gewoon hard werken? Dat is hier meer gezegd vandaag. Ik heb even geluisterd naar de beraadslagingen in de Tweede Kamer. Onze staatssecretaris Snel, hier in ons "vermidden", zei: ja, maar die werkenden, die werkenden. Ja, meneer Snel, die werkenden. Maar ik kreeg even een beetje een Japans gevoel. Want de Japanners leven om te werken, maar wij werken om te leven. Daarom vind ik dat in een beschaafd land waar het goed gaat, ook de mensen die aan de basis hun best doen, mogen profiteren. Bij mijn punt 5 komt dat terug.
Het investeringsfonds. Leen je rijk, spaar je arm. Dat heeft ook het kabinet bereikt. Ik ga die nuance nu niet aan. Ik zei al dat u geen college economie van mij krijgt, maar je leest dingen en je hoort van Teulings, hier al genoemd, dat het goed is dat er investeringen gedaan worden als dat kan. Die zalmnorm, dat snap ik; je hoeft niet alles te doen en het andere uit te sluiten. Maar ga nou niet te veel op die centen zitten, want dat is niet goed voor ons. Daarom ben ik een voorstander van dat investeringsfonds, als dat geld goed besteed en beheerd wordt.
Ik noem de transities waar we voor staan, de problemen in de agrarische sector. Hier werd net gevraagd: deugt die begroting van ons nog wel, gezien de problemen die op dit moment op ons afkomen? Wij hebben ook een investeringsfonds waarmee we dingen kunnen realiseren die we misschien niet voorzien hadden.
De start-ups. Wij zijn een kenniseconomie. Als dat in Nederland gaat verdwijnen, dan lopen wij achterop. En daarom: onderwijs, wetenschap, innovatie, en het begint bij het lager onderwijs, het primair onderwijs. Dat moet aandacht hebben. Die mensen moeten gemotiveerd blijven. En dat houdt onze economie op termijn ook in de koppositie waarin we nu zitten.
De zorg. De hardware van de zorg zal waarschijnlijk ook betaald kunnen worden uit onderdelen van dit investeringsfonds. Er is te weinig geld om verzorgingshuizen, verpleeghuizen te maken. Ik weet dat de overheid dat niet alleen kan, maar misschien zijn hier mogelijkheden. De zorg is een grote zorg van ons allemaal. En mensen, dat we niet over een paar jaar zeggen: "Sorry We Missed You". Ik zeg dat voor de goede verstaander.
De infrastructuur. De infrastructuur moet bijgehouden worden en de digitale infrastructuur had ik een nutsvoorziening willen zien zijn. De digitale infrastructuur. Nederland loopt ermee achter, met name op het platteland, door de glasvezelinfrastructuur. Misschien kan dat ook gestimuleerd worden. Kunstwerken, wegen viaducten zijn na een bepaalde tijd niet meer honderd procent in orde en daarom moet ook hier geld voor vrijgemaakt worden.
De Lelylijn is door mij hier eerder genoemd. De minister heeft gezegd: we gaan die op het MIRT zetten. Ja, maar ga dat ook doen, want het is in het belang van Nederland dat er vanuit de Randstad een verbinding komt met in dit geval het noorden, maar ook met Noord-Duitsland en de Scandinavische landen. Dat is goed voor onze economie. Hetzelfde geldt, ik wil hem hier noemen, voor de intercity Amsterdam-Aken. Dat zijn van die kleine dingen waar mijn achterban het met mij over heeft. Heerlen-Aken is een boemel en daar moet een intercity komen, zodat de Randstad verbonden wordt met Duitsland.
Vierde punt. Fosfaat, PAS, pfas; wat een ellende. Maar we zijn er nog niet. Medicijnresten, insecticiden. Als je een stukje bodem pakt bij een agrarisch bedrijf, zitten er 134 stoffen in die bodem die daar eigenlijk niet thuishoren. En als je dan biologisch gaat boeren, is het dan over? Nee, dan zijn er nog meer dan 100 stoffen die er niet thuishoren. Beste mensen, wij weten het en we wisten het, en hier is een groot probleem. Dit heeft een prioriteit voor het Rijk en ik denk dat wij daar allemaal achter staan. Dit kost veel geld en er is gelukkig geld. En de belanghebbenden, dus de boeren, de tuinders en iedereen die hiermee te maken heeft, maar ook de industrie trouwens en de lagere overheden, de gemeenten, moeten hiervoor geld hebben. En de vervuiler moet meebetalen.
Maar gaan we nou naar voren kijken. Ik hoor zo vaak dat gezegd wordt: "die klimaatonzin". Ook hier hoor ik dat. Beste mensen, wat kost dit niet allemaal? En wat gaat het nog kosten? Dat is hier vandaag ook gezegd. Preventie! Ik roep deze regering en de mensen met het geld op om te kijken naar circulariteit, naar duurzaamheid, naar kringloop, opdat we de kosten naar de toekomst niet nog veel, veel hoger maken.
Laatste punt. Ik citeer Victor Hugo. "Machtiger dan alle legers in de wereld is een idee waarvoor de tijd rijp is." Machtiger is een idee waarvoor de tijd rijp is. Ik zei al dat in een welvarend, beschaafd land, iedereen mee moet doen. Dat is nu niet het geval. Vele mensen vallen tussen wal en schip. Wij zien dat er grote problemen zijn bij de Belastingdienst. 30.000 mensen, meneer Snel, 30.000 mensen doen verschrikkelijk hun best. Dat hoor ik hier te weinig. Ik hoor hier alleen maar: die Belastingdienst dit, die Belastingdienst dat. Zij werken heel hard en u spoort ze aan, en daar zijn redenen voor. Bulgaarse toestanden. Maar die mensen doen hun werk. Alleen: doen we dat nou goed met z'n allen? Daar wil ik het over hebben. In iedere bijdrage van vandaag ging het over toeslagen, kortingen, heffingen. Er zijn in dit land 50 regelingen bedacht om mensen door de tijd te helpen. Eerder is hier gezegd, ik dacht door Otten, dat 6 miljoen mensen te maken hebben met toeslagen of wat dan ook. Dit loopt vast. Dit is het rondpompen van geld. Wij moeten ervoor zorgen dat ieder mens bestaanszekerheid heeft.
Ik ga u nu confronteren met iets wat ik vandaag niet gehoord heb, namelijk met het basisinkomen voor iedereen. Is het ons gelukt om daar iets aan te doen? Nee, dames en heren. Ik heb nog één minuut en vijftien seconden, zie ik. Ik móét dit afmaken. 150.000 mensen zijn afhankelijk van de voedselbank. 40.000 mensen zijn dakloos. Ja, het is vervelend om dat te horen. 200.000 mensen zitten in de schuldhulpverlening. 850.000 mensen hebben te weinig om de basiszaken te bekostigen. En 1.200.000 huishoudens kunnen eigenlijk de eindjes niet aan elkaar knopen.
Is er dan een oplossing? Iedereen heeft gezegd: hou daar nou mee op. Met experimenten met een basisinkomen voor iedereen zijn verbluffende resultaten geboekt. Het Nibud zegt: iedereen gaat er daarmee op vooruit tot en met twee keer modaal. Daarboven moeten mensen iets inleveren. Ik vind dat niet erg. Het gaat om veel geld, meneer Hoekstra, en daarom noem ik het hier. Het gaat om 171 miljard. Dat zou het kosten. Maar het levert 154 miljard op. Dan kunnen we ook al die toeslagen, die 50 regelingen vergeten. Ik zou graag een heel breed onderzoek willen. Is dit linkse prietpraat of wat dan ook? Nee, bij Nixon, in 1969, was het bijna ingevoerd in Amerika, en Milton Friedman, geen linkse rakker, heeft zich hiervoor sterk gemaakt. Ik zou graag uw reactie horen op een basisinkomen, en ik heb een cadeautje voor u. Dit is een sinterklaascadeautje. Ik ben Sinterklaas niet, en zeker Witte Piet niet, maar dit boekje krijgt u van mij en ik vraag u om één toezegging: dat u het wilt lezen.
Dank u wel.
De voorzitter:
Dank u wel, meneer Gerbrandy. Wilt u dat na de schorsing aanbieden aan de bewindslieden?
Dan kom ik tot de afronding van deze termijn. Wenst een van de leden in eerste termijn nog het woord? Dat is niet het geval.