Versterking gebouwen Groningen: debat samengevat

Naast de Groningers, in plaats van tegenover

Senator Kluit (GroenLinks), die mede namens de PvdA sprak, wees op het spanningsveld tussen gezondheid en leefomgeving van de Groningers aan de ene kant, en economie en commercie aan de andere kant. Ze vroeg hoe de staatssecretaris kijkt naar dit spanningsveld en het optreden van het kabinet in Groningen. Hoe kan de staat weer een partner van de burger worden, in plaats van aan de andere kant te staan? Het is belangrijk dat mensen zich gehoord voelen, zei Kluit. Ze vroeg de staatssecretaris toe te zeggen dat de overheid zorgt voor voldoende financiële middelen voor de afhandeling. Over de zogeheten 'akte van cessie' waarbij mensen die schade hebben geleden hun vordering op de NAM overdragen aan de Staat, zei Kluit dat ze snapt dat dat nodig is, maar dat ze er ook grote zorgen over hoort. Voor sommige mensen is het moeilijk om afscheid te nemen van een claim op de NAM. Ze vroeg of het niet mogelijk is om standaard voor iedereen de claim op de NAM over te nemen. Tot slot vroeg ze Vijlbrief te kijken naar het pakket voorstellen van de provincie Groningen om de ereschulden in te lossen.

Groningers jarenlang genegeerd

Volgens senator Faber-van de Klashorst (PVV) zitten gedupeerden midden in het krachtenveld. De rijksoverheid zat continu aan tafel en was medeverantwoordelijk voor het gevoerde beleid. De oliemaatschappijen en de Nederlandse staat hebben miljarden verdiend aan het gas en de belangen van de Groningers uit het oog verloren. De Groningers werden jarenlang genegeerd en aan het lijntje gehouden, zo stelde zij. Faber zei dat de Kamer niet vreemd moet opkijken als de belastingbetaler en niet de oliemaatschappijen uiteindelijk voor de kosten moet opdraaien. Ze zei dat tegelijkertijd ook nog de klimaatagenda over burgers wordt uitgerold door het kabinet, alsof versterken alleen niet complex genoeg is. De Groningers willen gewoon in een veilig huis wonen, aldus Faber. Volgens persbureau Reuters hebben Exxon Mobile en Shell de NAM in de verkoop gezet. Faber vroeg met wie het kabinet dan gaat regelen als ze toch het Groningerveld open willen houden?

Ongekend hard rapport

Senator Pijlman (D66) zei dat het rapport van de parlementaire enquêtecommissie van de Tweede Kamer ongekend hard is. Hij stelde vast dat de Groningers de staatssecretaris willen houden, zij vertrouwen hem wel. Pijlman zei dat door de tegenwerking van de NAM vertragingen zijn ontstaan en steeds weer veranderende omstandigheden. De veiligheid van burgers werd ondergeschikt gemaakt aan financiële belangen. En zo ontstond wantrouwen in Groningen, zei hij. Deze wet en de novelle zijn een stap in de goede richting om de problemen van de Groningers op te lossen. De helft van de gaswinningsputten is nu dicht. Pijlman complimenteerde Vijlbrief hiermee. Hij wilde weten wanneer de andere helft van de putten wordt gesloten en welk tijdschema het kabinet daarbij hanteert. Wie nu naar de schadeafhandeling en de versterking van woningen kijkt ziet nog heel wat problemen, aldus Pijlman. Hij gaat uit van vertrouwen in plaats van wantrouwen. Een menselijker benadering van het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG) zal er volgens Pijlman toe leiden dat de vertraging wordt verminderd.

Groningers willen actie

Volgens senator Vos (VVD) willen de Groningers actie. Wat de VVD betreft hadden de wetsvoorstellen als hamerstuk kunnen worden afgedaan. Dit debat is opnieuw vertraging waar de Groningers niet op zitten te wachten. De VVD staat achter het beleid van de staatssecretaris. Het grote voordeel van de huidige aanpak is dat de Groninger zelf meer eigen regie kan nemen, aldus Vos. Hij citeerde het rapport van de parlementaire enquêtecommissie dat 'er over hen gepraat werd, niet met hen'. Vos riep de Kamer op om in lijn met een rapport van de Eerste Kamer gelijk recht te doen, nu meteen recht te doen aan de Groningers. Vos wenste vooral een snelle aanpak, maar niet minder precies.

Geld is boven mensen gegaan

Senator Gerkens (SP), die mede namens de PvdD sprak, zei dat het systeem van de organisatie van de gaswinning en de afhandeling zorgde voor de problemen in Groningen. Dat was ook het betoog van de enquêtecommissie. Het is volgens haar onbegrijpelijk dat dit in ons rijke land kon gebeuren: hoe geld boven mensen is gegaan. Het kabinet bepaalt wat ruimhartig is en de Groningers moeten bij het kruisje tekenen. Dat kan volgens Gerkens niet. We mogen mensen hun recht niet ontnemen, zei zij. Ook wees ze erop dat herstel en versterken niet los van elkaar kunnen worden zien. Eerst versterken, dan herstellen, aldus Gerkens. Het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG) moet onafhankelijk werk kunnen doen, besloot zij.

Totaal gebrek aan daadkracht

Volgens senator Otten (Fractie-Otten) was er een totaal gebrek aan daadkracht bij de voorgangers van de staatssecretaris. Met de toeslagenaffaire is het niet anders, zei hij. Geen wonder dat de Nederlandse burger geen vertrouwen in de overheid meer heeft. Otten wees er op dat de NAM er financieel steeds slechter voor komt te staan. Het bedrijf heeft een zorgwekkend lage solvabiliteit (de financiële gezondheid van een bedrijf op de lange termijn) en die daalt steeds verder. Als het zo doorgaat is de NAM binnenkort insolvabel, zei hij. Otten vroeg hoe de staatssecretaris denkt dat de NAM in staat is om de schade te kunnen blijven compenseren. Volgens hem kunnen de spanningen in Groningen opgelost worden met een zogeheten meest begunstigde natie-clausule, waarbij handelsvoordelen die aan een partij worden toegekend, op gelijke voet aan alle partijen worden toegekend. Het kost wel wat meer, maar lost ook heel veel op, aldus Otten.

Nu procedures versnellen

Senator Atsma (CDA) zei dat het nu belangrijk is om te proberen de procedures te versnellen en minder te juridificeren. We moeten niet zwartepieten naar wie dan ook, zei hij. Er is een goede stap gezet met deze twee wetsvoorstellen, volgens Atsma. De behandeling had sneller gekund, maar zorgvuldigheid gaat voor snelheid. Het is terecht dat de Eerste Kamer ook vandaag weer aandacht hieraan besteedt. Ook Atsma citeerde het rapport van de parlementaire enquêtecommissie van de Tweede Kamer: ongekend systeemfalen. Er is meer ruimte voor ondersteuning voor gedupeerden nodig. Hoe kan het dat gedupeerden nog steeds met de vraag zitten bij wie ze terecht kunnen, wilde Atsma weten. Zijn het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG) en de Nationaal Coördinator Groningen wel voldoende duidelijk, vroeg hij verder. Atsma besloot met een oproep: pak het aan, hoe sneller hoe beter, kijk niet naar de euro's en kom over de brug om het vertrouwen van de Groningers in de overheden te herstellen.

Schade verhalen op de NAM

Senator Schalk (SGP) vroeg of dit wetsvoorstel naar de bestaande praktijk is toegeschreven. Uiteindelijk zal de schade verhaald moeten worden op de NAM. Is de NAM daartoe bereid en heeft de NAM aangegeven tot welk bedrag zij daartoe bereid zijn, vroeg Schalk aan de staatssecretaris. Ook wilde hij weten hoe de regering garandeert dat zij de planning van 2028 gaat halen. De SGP steunt het proces waarbij de staatssecretaris trekt en sleurt, aldus Schalk. Wat hem betreft konden de wetsvoorstellen al dezelfde avond zonder stemming worden aanvaard.

Beantwoording Vijlbrief

Staatssecretaris Vijlbrief zei dat de wet heel lang heeft rondgezworven. Bijna tegelijk met dit debat in de Eerste Kamer is er een dag later in de Tweede Kamer een debat over het rapport van de parlementaire enquêtecommissie. Hij wilde daarom nog niet vooruitlopen op de kabinetsreactie op het rapport van de commissie. Wel zei hij dat de willekeur in de hoogte van de schadevergoedingen en de versterkingsgelden hem een doorn in het oog is. Hij is bezig om die verschillen weg te nemen. Ook herhaalde hij zijn eerdere toezeggingen dat er in Groningen geen gasvelden meer geopend zullen worden.

De wet Versterking gebouwen in de provincie Groningen biedt een publieke regeling met een navolgbaar en transparant versterkingsproces voor de gebouwen in Groningen. De rollen en verantwoordelijkheden van de betrokken partijen, waaronder gemeenten, worden vastgelegd en de positie van de eigenaar wordt verbeterd. Tevens worden er mogelijkheden geboden om ter plekke de uitvoering te versnellen.

Dit voorstel verankert de publieke aanpak van de versterking van gebouwen wettelijk. Dit gebeurt in het verlengde van het wettelijk regelen van de afhandeling van schade door bodembeweging als gevolg van de gaswinning uit het Groningenveld en de gasopslag bij Norg door de overheid. Tevens krijgt de risicogerichte aanpak een wettelijke basis.

Het voorstel heeft betrekking op gebouwen in de Groningse gemeenten waar veiligheidsrisico's bestaan vanwege aardbevingen als gevolg van de gaswinning. Het wetsvoorstel is een aanvulling op de Tijdelijke wet Groningen waarin de publiekrechtelijke schadeafhandeling door de overheid is beschreven.

In de Novelle verbetering uitvoerbaarheid worden de onderdelen uit het oorspronkelijke wetsvoorstel gewijzigd die met amendementen van het Tweede Kamerlid Beckerman (SP), gericht op ondersteuning voor eigenaren en versterking in eigen beheer, aan het wetsvoorstel zijn toegevoegd. Dit wordt gedaan om de amendementen uitvoerbaar te maken en aan te laten sluiten bij hetgeen al in de praktijk gebeurt en bij de verantwoordelijkheidsverdeling van de betrokken partijen.