Debat over staatkundige positie Bonaire, Sint Eustatius en Saba

11 oktober 2016

De Eerste Kamer heeft dinsdag 11 oktober 2016 met minister Plasterk (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) gedebatteerd over drie wetsvoorstellen:

Op dinsdag 25 oktober 2016 wordt over de eerste twee wetsvoorstellen gestemd. Het derde wetsvoorstel wordt ingetrokken.

Open eindstructuur

Senator Van Bijsterveld (CDA) sprak in haar bijdrage mede namens de fractie van de VVD. Zij gaf in dat de twee fracties kunnen instemmen met de gekozen formulering waarbij de eindstructuur van de BES-eilanden open wordt gelaten. Ten aanzien van het kiesrecht van de eilandbewoners vroeg de senator of de minister kan toezeggen dat de uitwerking van dit recht wordt besproken met de betrokken eilandbesturen. Ook vroeg Van Bijsterveld of de grondwetswijziging zowel ziet op het actief als het passief kiesrecht van niet-Nederlanders op de BES.

Principieel belang

Senator Ganzevoort (GroenLinks) gaf aan dat de pijnpunten in het oorspronkelijke wetsvoorstel goed zijn geadresseerd in het advies van de Raad van State. Het is volgens de senator van groot principieel belang om het kiesrecht van de eilandbewoners adequaat te regelen. Het wetsvoorstel gaat echter ook over de staatkundige positie van de eilanden. Ganzevoort stelde dat het helaas nog niet duidelijk is of Bonaire, Sint Eustatius en Saba openbaar lichamen blijven of toch gemeentes worden. In 2011 was echter besloten dat bij de evaluatie in 2016 zou worden gekozen voor een gewenst eindmodel. Verder haalde de senator aan dat er in een recent beleidsdebat een motie is aangenomen over het sociaal minimum voor de eilandbewoners. Ganzevoort vroeg of de minister van mening is dat de inwoners van de eilanden anders moeten worden behandeld dan de bewoners van Ameland of Amsterdam.

Zie ook: Debat over Koninkrijksrelaties (21 juli 2016)

Aparte formulieren

Senator Meijer (SP) merkte op dat het de Eerste Kamer was die bezwaar maakte tegen de situatie dat niet-Nederlanders via een stem voor de eilandraad invloed zouden uitoefenen op het nationale parlement. In de novelle die voorlegt is een oplossing gevonden voor dit probleem: er komen aparte stemformulieren voor niet-Nederlanders die een stem uitbrengen op de Eilandsraad.  Deze stemmen tellen niet mee voor de uiteindelijke stem op de Eerste Kamer. Senator Meijer stelde dat het de hoogste tijd is dat dit nieuwe wetsvoorstel wordt aangenomen.

Niet fraai, wel juist

Senator De Graaf (D66) noemde het aparte Kiescollege niet fraai, maar wel principieel juist. Aangezien de novelle ruim voor de Tweede Kamerverkiezingen in 2017 is ingediend, gaat er geen kostbare tijd verloren om deze Grondwetswijziging te regelen. De Graaf merkte op dat een gemeentelijke status voor de drie eilanden geen reële optie is, vanwege hun bijzondere omstandigheden. De status van openbaar lichaam doet meer recht aan de situatie. De Graaf vroeg wel in hoeverre er in de toekomst twee gescheiden rechtsordes blijven bestaan.           

Dier, natuur en milieu

Senator Teunissen (PvdD) vroeg of en wanneer de discussie over de staatskundige structuur van de eilanden nog wordt gevoerd. Zij maakte bezwaar tegen het feit dat er op de eilanden geen wetgeving geldt op het gebied van dierenwelzijn en natuur- en milieubescherming. Hiermee wordt het principe van 'legislatieve terughoudendheid' wel erg specifiek toegepast.

Verantwoordelijkheid

Senator Ten Hoeve (OSF) betoogde dat de drie eilanden een volwaardig onderdeel moeten worden van het land Nederland. Het minimumloon en de bestaanszekerheid spelen daar een belangrijke rol in. Met deze grondwetswijziging onderstreept Nederland in elk geval haar bijzondere verantwoordelijkheid voor deze autonome openbare lichamen.   

Uitwerking

Senator Ester (ChristenUnie) gaf aan dat hij er vanuit gaat dat het wetsvoorstel Aanpassing kiesrecht van niet-Nederlanders bij eilandsraadsverkiezingen wordt ingetrokken. Verder vroeg hij naar de precieze uitwerking en uitvoering van het kiescollege en de verkiezingsprocedures. Ester vroeg ook wanneer er gekozen wordt voor een staatsrechtelijk eindmodel voor de eilanden en hoe de minister hierover communiceert met de eilanden zelf.   

Antwoord regering

Minister Plasterk (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) merkte op dat de novelle regelt dat niet-Nederlanders wel kunnen stemmen voor de eilandsraden zonder dat zij daarmee invloed uitoefenen op de samenstelling van de Eerste Kamer. Daardoor hebben niet-Nederlanders zowel actief als passief kiesrecht op de eilanden. De minister gaf dan ook aan dat hij het oorspronkelijke wetsvoorstel Aanpassing kiesrecht van niet-Nederlanders bij eilandsraadsverkiezingen zal intrekken. Verder merkte de minister op dat er inderdaad nog geen definitieve beslissing is genomen over het staatsrechtelijk eindmodel van de eilanden. Voorlopig behouden zij de status van openbaar lichaam. Parallel aan de tweede lezing van de grondwetswijziging wordt een invoeringswet ingediend, die regelt hoe de kiescolleges en verkiezingsprocedures precies worden vormgegeven. Verder merkte de minister op dat er niet wordt ingezet op gescheiden rechtsordes, maar dat er wel steeds moet worden gekeken of het zin heeft om wetgeving van toepassing te laten verklaren op de eilanden.