De Eerste Kamer heeft dinsdagavond ingestemd met het wetsvoorstel voor het verlengen van de mogelijkheid om het Nederlanderschap in het belang van de nationale veiligheid in te trekken. De fracties van CDA, VVD, Fractie-Nanninga, Fractie-Otten, PVV, 50PLUS, SGP, FVD stemden voor het wetsvoorstel, de fracties van D66, GroenLinks, ChristenUnie, PvdA en SP stemden tegen. De fracties van PvdD en OSF waren afwezig. Maandag en dinsdag debatteerde de Kamer over het wetsvoorstel met minister Yeşilgöz van Justitie en Veiligheid en staatssecretaris Van der Burg van Asiel en Migratie.
Het wetsvoorstel verlengt de tijdelijke bevoegdheid van de minister van Justitie en Veiligheid in de Rijkswet op het Nederlanderschap om het Nederlanderschap in te trekken van Nederlanders die zich in het buitenland hebben aangesloten bij een terroristische organisatie voor een periode van vijf jaar. Hierdoor blijft het langer mogelijk om legale terugkeer van uitreizigers naar het Koninkrijk onmogelijk te maken en illegale terugkeer te bemoeilijken. Het kabinet wilde eigenlijk een wettelijke mogelijkheid tot permanente intrekking, maar door een amendement vanuit de Tweede Kamer gaat de intrekking vijf jaar duren. Daarnaast wordt de verwerking van bijzondere persoonsgegevens en persoonsgegevens van strafrechtelijke aard geregeld.
In het debat uitten de woordvoerders van GroenLinks, PvdA, D66, SP en ChristenUnie zich kritisch over het voorstel van het kabinet omdat uit verschillende evaluaties en adviezen is gebleken dat niet kan worden vastgesteld dat de intrekking van het Nederlanderschap de afgelopen jaren daadwerkelijk heeft bijgedragen aan de nationale veiligheid. Ook de woordvoerders van PVV, CDA en Fractie-Otten waren kritisch, maar om een andere reden. Zij zijn van mening dat het wetsvoorstel niet ver genoeg gaat. De woordvoerders hadden liever gezien dat de intrekking permanent zou zijn en niet voor vijf jaar, zoals het wetsvoorstel op voorstel van de Tweede Kamer is gewijzigd. De VVD steunde het wetsvoorstel en zei dat het alleen in uitzonderlijke gevallen moet worden ingezet.
Discriminatoire maatregel en zwak onderbouwd
Senator Veldhoen (GroenLinks) zei dat haar fractie het doel van het wetsvoorstel, Nederland veiliger maken, onderschrijft. Maar in navolging van evaluaties en adviezen van bijvoorbeeld het Openbaar Ministerie, de AIVD, het College voor de Rechten van de Mens en de Commissie-Meijers was zij kritisch omdat niet bewezen is dat Nederland veiliger is door intrekking van het Nederlanderschap. Ze vroeg hoe het kon dat de bewindspersonen de kritische evaluaties niettemin als basis zien voor de verlenging. Zo kan de intrekking plaatsvinden zonder rechterlijke toets, omdat die pas achteraf plaatsvindt. Bovendien is het een discriminatoire maatregel: iemand met een dubbele nationaliteit komt Nederland niet meer in, iemand met alleen de Nederlandse nationaliteit wel, aldus Veldhoen. Ze noemde het wetsvoorstel zwak in zijn onderbouwing, een politieke wens die koste wat kost moet worden verwezenlijkt, en zei dat het wetsvoorstel niet voldoet aan de kwaliteitseisen.
Wetsvoorstel gaat niet ver genoeg
Senator Bezaan (PVV) was gematigd positief. Ze zei dat het intrekken van het Nederlanderschap een grote ingreep is, maar soms nodig. Dit wetsvoorstel helpt volgens de PVV bij het beschermen van Nederland tegen bijvoorbeeld jihadgangers. Deze wet moet zoveel mogelijk worden toegepast om de terugkeer van jihadgangers tegen te gaan. Ze vroeg de bewindspersonen of dit wetsvoorstel ertoe zal leiden dat jihadgangers niet langer worden teruggehaald naar Nederland. Het wetsvoorstel gaat Bezaan niet ver genoeg. Ze betreurde de amendering door de Tweede Kamer waardoor de verlenging is teruggebracht tot vijf jaar en de leeftijd waarop het Nederlanderschap wordt ingetrokken omhooggaat van 16 naar 18 jaar. Ondanks dat het wetsvoorstel niet ver genoeg gaat, adviseerde Bezaan haar fractie in te stemmen met het wetsvoorstel.
Nederland niet veiliger door deze maatregel
Senator Recourt (PvdA) zei dat de tijdelijke wet permanent dreigt te worden. Volgens hem is het aannemelijker dat het wetsvoorstel meer problemen geeft dan het voorkomt. De overheid is verantwoordelijk voor de eigen burger én voor de berechting, zei Recourt. Hij wees er verder op dat de maatregel mondjesmaat is toegepast de afgelopen tijd. Bovendien blijkt uit de evaluatie dat Nederland niet veiliger is geworden door deze maatregel. Door het ontnemen van rechten hoopt het kabinet een complex probleem makkelijk af te blijven doen. Het is onwenselijk om andere landen achter te laten met mensen die een gevaar vormen, en het is onwenselijk zeer ernstige daden niet publiekelijk te willen berechten binnen de eigen nationale gemeenschap, besloot Recourt.
Focus moet liggen op berechten en bestraffen
Senator Dittrich (D66) vroeg het kabinet naar de definitie van nationale veiligheid: is het veilig als iemand niet kan terugkeren? Straffeloosheid mag volgens hem niet bevorderd worden, want dat zet de bijl aan de wortel van de internationale rechtsorde. Die internationale rechtsorde wordt door de Grondwet in artikel 90 beschermd en dat moet serieus genomen worden, aldus Dittrich. Hij vroeg of de regering niet veel te beperkt naar het begrip 'nationale veiligheid' kijkt. De intrekking en het ongewenst verklaren doorkruisen de rechtsvervolging in Nederland, volgens Dittrich. Hoe vaak is het voorgekomen dat het Nederlanderschap werd ingetrokken, maar de ongewenstverklaring opgeschort, zodat de persoon toch naar Nederland kon worden gebracht om hier te worden berecht, vroeg hij. Wat de fractie van D66 betreft moet de focus liggen op berechting en bestraffing van terroristen.
Rechtsstatelijkheid op tweede plan
Volgens senator Janssen (SP) zijn we in een tijdperk beland dat rechtsstatelijkheid op het tweede plan is geraakt. Het beschermen van de nationale veiligheid is niet te meten, blijkt uit de evaluatie. Janssen vroeg waarop deze verlenging dan gebaseerd is. De SP vindt dat criminelen en dus ook terroristen moeten worden opgespoord en berecht. Volgens Janssen laten de bewindspersonen dit principe nu los. Hij noemde de argumenten van de bewindspersonen niet goed onderbouwd. Hij had twijfels over de effectiviteit van de wet: of de wet wel doet wat de bewindspersonen beogen. En dat is precies wat de Eerste Kamer moet beoordelen, besloot Janssen.
Rechterlijke toets vooraf is nodig
Senator Talsma (ChristenUnie) zei dat het uitgangspunt voor zijn fractie is dat Nederlanders die deelnemen aan een terroristische organisatie, opgepakt, zo nodig naar Nederland gebracht en berecht moeten worden. Hij zei dat straffeloosheid het enige alternatief lijkt voor het intrekken van het Nederlanderschap aangezien berechting in bijvoorbeeld de regio niet mogelijk is. En dat is volgens hem onwenselijk. Bij intrekking van het Nederlanderschap is rechterlijke toets vooraf nodig, en het hanteren van heldere en hoge drempels, aldus Talsma. Tot slot wees hij op de advisering door het Openbaar Ministerie voorafgaand aan intrekking. Tot nu toe is dat advies niet gevolgd. Hij wilde van de bewindspersonen weten waarom dat advies niet is gevolgd.
Gemengde gevoelens bij tijdelijke karakter
Senator Doornhof (CDA) betoogde dat de nationale veiligheid moet worden beschermd. Hij vroeg zich af of het wetsvoorstel met een verlenging van vijf jaar wel ver genoeg gaat. Zijn fractie heeft namelijk gemengde gevoelens bij het amendement van de Tweede Kamer om de bevoegdheid om het Nederlanderschap in te trekken opnieuw van tijdelijke aard te maken. De bedoeling in het oorspronkelijke wetsvoorstel was namelijk om na vijf jaar, nu dus, een permanent karakter aan die bevoegdheid te geven. Doornhof wees erop dat de minister als Tweede Kamerlid voor permanente intrekking was. Het CDA wil uiteindelijk wel toe naar een situatie dat terroristen worden berecht als via internationale samenwerking een strafproces kan plaatsvinden in het buitenland.
Integrale aanpak terrorisme nodig
Senator Otten (Fractie-Otten) sloot zich bij Doornhof en anderen aan en zei dat het jammer was dat door het Tweede Kamer-amendement de wet niet permanent wordt, maar met slechts met vijf jaar verlengd. Het zou duidelijkheid geven als het permanent was geworden. De Fractie-Otten is voorstander van een integrale aanpak van terrorisme, waarvan de intrekking van het Nederlanderschap deel uitmaakt, naast vervolging en ongewenst verklaren. Uitreizigers die bewust hebben gekozen voor jihadistische toekomst gaan we niet terughalen, aldus Otten. Hij vroeg hoeveel uitreizigers zijn teruggekeerd en van hoeveel mensen het Nederlanderschap is ingetrokken. De Fractie-Otten steunt het wetsvoorstel en roept de regering op alert te blijven op terugkerende strijders en in te grijpen wanneer dat nodig is.
Wetsvoorstel in de gereedschapskist
Senator Arbouw (VVD) zei in navolging van Otten en anderen dat alles moet worden gedaan om Nederland veilig te houden. Iemand die zich in het buitenland aansluit bij een terroristische organisatie heeft geen enkel recht om naar Nederland terug te keren. De VVD ziet het wetsvoorstel als onderdeel van samenhangende terrorismebestrijding. Arbouw wees erop dat alleen in uitzonderlijke situaties het Nederlanderschap moet worden ingetrokken. De inzet van het strafrecht blijft het primaire instrument, maar is niet het enige middel. Volgens hem is het van belang om de wetgeving goed in te richten om de kans op aanslagen te verkleinen. Dit wetsvoorstel maakt deel uit van de gereedschapskist. Ondanks de kritische evaluaties stemt de VVD voor het wetsvoorstel.
Minister Yeşilgöz en staatssecretaris Van der Burg
De beide bewindspersonen van Justitie en Veiligheid zeiden dat het middel om het Nederlanderschap in te kunnen trekken belangrijk is als onderdeel van de gereedschapskist voor het bestrijden van terrorisme. Het doel van de wet is dat deze mensen niet terugkeren, en om de nationale veiligheid te waarborgen. Minister Yeşilgöz zou deze mensen het liefst in de regio waar zij actief waren berechten, en daar blijft ze met de internationale coalitie op inzetten. Nationale veiligheid is breder dan alleen het woord doet denken, aldus de minister.
Staatssecretaris Van der Burg zei dat er in het wetsvoorstel absoluut geen sprake is van onderscheid naar ras en dat er ook geen sprake is van discriminatie. Hij voelt zich daarin ook gesteund door onder andere de Raad van State. Het intrekken van de nationaliteit als zodanig is geen discriminatie, aldus Van der Burg. Van de veertien mensen van wie het Nederlanderschap is ingetrokken is geen bewijs dat ze Nederland legaal of illegaal zijn binnengekomen, dus de intrekking lijkt effectief. De staatssecretaris heeft de wet liever tijdelijk dan helemaal niet, besloot hij.
Deel dit item: